Hýsilvetrarbrautir gammablossa

1. Inngangur

Almennt er talið að flestir gammablossar kvikni þegar massamikil sólstjarna endar ævi sína.¹ Vetrarbraut þar sem gammablossi kviknar kallast hýsilvetrarbraut eða hýsill blossans. Upplýsingar um hýslana koma aðallega úr rannsóknum á glæðum blossanna þegar litrófsgreining á þeim er möguleg. Fyrstu 30 árin eftir uppgötvun blossanna árið 1967 fundust engar glæður og var því lítið vitað um uppruna þeirra. Með betri mælitækni komu glæður í ljós og rannsóknir á blossum og hýslum þeirra tóku miklum framförum.

Hér verður fjallað um hýsla langra gammablossa.² Hýslarnir gefa nýjar vísbendingar um þróun alheims- ins því erfitt er að finna sambærilegar (daufar) vetrar- brautir með öðrum aðferðum sem eru undantekingar- laust takmarkaðar af birtu vetrarbrautanna. Blossarnir gera rannsóknir á þessum daufu vetrarbrautum mögu- legar og opna því enn einar dyrnar í þekkingarleit mannkynsins.

2. Uppgötvun fyrstu hýslana