Listi yfir björtustu stjörnur himins
Margar þessara stjarna eru tví- eða þrístirni (Kastor í Tvíburunum er meira að segja sexstirni). Þar sem þær eru svo langt í burtu sjáum við þær samt yfirleitt sem einn ljóspunkt og því leggst ljósafl allra stjarnanna í kerfinu saman. Undantekningin frá þessu er þrístirnið Alfa Centauri.
Lesendur taka vafalaust eftir því að bjartasta stjarnan er yfirleitt táknuð með fyrsta bókstaf gríska stafrófsins (alfa). Kemur það til af því að frá um 1600 hefur gríska stafrófið verið notað til þess að raða stjörnum í hverju stjörnumerki eftir sýndarbirtu eftir því hvað þær virðast bjartar. Það var ekki fyrr en í kringum aldamótin 1900 að stjarneðlisfræðin sleit barnsskónum. Þá gátu stjörnufræðingar metið fjarlægðir til stjarnanna og fundið út hvað þær voru bjartar í raun og veru (reyndarbirta og ljósafl).
Stjarna |
Stjörnumerki |
Sýndarbirta |
Reyndarbirta |
Ljósafl (sól = 1) |
Fjarlægð (ljósár) |
Litrófsgerð |
Ath. |
|
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Sólin |
13 í dýrahringnum |
-26,74 |
+4,83 |
1 |
- |
G2 V |
Sést að degi til |
|
1 |
Síríus |
Stórihundi |
-1,46 |
+1,42 |
8,6 |
A1 V |
||
2 |
Kanópus |
Kjölurinn |
-0,72 |
-5,5 |
310 |
F0 ia |
||
3 |
Alfa Centauri |
Mannfákurinn |
-0,27 |
+4,1 |
4,4 |
G2 V |
Þrístirni |
|
4 |
Arktúrus |
Hjarðmaðurinn |
-0,04 |
-0,3 |
37 |
K1,5 III |
||
5 |
Vega |
Harpan |
0,03 |
+0,6 |
25 |
A0 V |
||
6 |
Kapella |
Ökumaðurinn |
0,08 |
-0,5 |
42 |
G8 III G1 III |
Tvístirni |
|
7 |
Rígel |
Óríon |
0,12 |
-6,7 |
770 |
B8 Iab |
||
8 |
Prókýon |
Litlihundur |
0,34 |
+2,7 |
11 |
F5 IV-V |
||
9 |
Akernar |
Fljótið |
0,50 |
-2,8 |
140 |
B3 Vpe |
||
10 |
Betelgás |
Óríon |
0,58 |
-5,1 |
640 |
M2 Iab |
||
11 |
Hadar |
Mannfákurinn |
0,60 |
-4,6 |
530 |
B1 III |
||
12 |
Altair |
Örninn |
0,77 |
+2,2 |
17 |
A7 V |
||
13 |
Acrux |
Suðurkrossinn |
0,81 |
-4,1 |
320 |
B1 V |
||
14 |
Aldebaran |
Nautið |
0,85 |
-0,6 |
65 |
K5 III |
||
15 |
Spíka |
Meyjan |
1,04 |
-3,6 |
260 |
B1 IIV-IV B2 V |
||
16 |
Antares |
Sporðdrekinn |
1,09 |
-5,3 |
600 |
M1,5 Iab-b |
||
17 |
Pollux |
Tvíburarnir |
1,15 |
+1,1 |
34 |
K0 IIIb |
||
18 |
Fomalhaut |
Suðurfiskurinn |
1,16 |
+1,7 |
25 |
A3 V |
||
19 |
Deneb |
Svanurinn |
1,25 |
-7,0 |
1.550 |
A2 Ia |
||
20 |
Becrux |
Suðurkrossinn |
1,30 |
-3,9 |
350 |
B0,5 IV |
||
21 |
Regúlus |
Ljónið |
1,35 |
-3,9 |
77 |
B7 V |
||
22 |
Adhara |
Stórihundur |
1,51 |
-4,1 |
430 |
B2 Iab |
||
23 |
Kastor |
Tvíburarnir |
1,57 |
+0,5 |
50 |
A1 + A2 |
||
24 |
Gacrux |
Suðurkrossinn |
1,59 |
-0,6 |
88 |
M4 III |
||
25 |
Shaula |
Sporðdrekinn |
1,62 |
-5 |
700 |
B1,5-2 IV |
Alfa Centauri er þrístirni og er fjarlægðin mili tveggja björtustu stjarnanna að jafnaði rúmlega 20 stjarnfræðieiningar sem er svipað og fjarlægðin frá sólinni til Úranusar. Björtustu stjörnurnar tvær eru ekkert ósvipaðar sólinni að stærð og gerð.
Þriðja stjarnan í þrístirninu heitir Proxima Centauri. Proxima er nálægasta stjarnan við sólkerfið okkar í um 4,22 ljósára fjarlægð. Hún er rauður dvergur og svo dauf að hún sést ekki með berum augum. Það tekur hana tugþúsundir ára að ferðast umhverfis hinar tvær sem skýrist af því að Proxima er í um 0,2 ljósára fjarlægð frá hinum stjörnunum og sést raunar á allt öðrum stað í stjörnumerkinu Mannfáknum!