Málmaör á pól hvíts dvergs
Sævar Helgi Bragason
26. feb. 2024
Fréttir
Stjörnufræðingar hafa fundið merki um að hvítur dvergur hafi sundrað hnött og gleypt leifarnar
Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO í Chile hafa fundið merki um ör úr málmum við pólsvæði hvíts dvergs. Örið virðist hafa orðið til eftir að hvíti dvergurinn gleypti lítinn hnött.
Áður en stjarna eins og sólin okkar endar ævina þenst hún út og breytist í rauða risastjörnu. VIð það getur hún gleypt reikistjörnur og smástirni sem eru nærri henni. Þegar stjarnan svo loks deyr verður eftir hvítur dvergur – kólnandi kjarni stjörnunnar sálugu.
Stjörnufræðingar hafa nú í fyrsta sinn fundið ummerki þess að hvítur dvergir hafi sundrað hnetti og gleypt efnið úr honum sem hafi skilið eftir ör á yfirborði hvíta dvergsins.
Örið er blettur af málmum á yfirborði hvíta dvergsins WD 0816-310. Mælingarnar benda til þess að málmana megi rekja til hnattar sem var álíka stór eða stærri en Vesta, sem er um 500 km að þvermáli og næst stærsta smástirnið í sólkerfinu okkar.
Mælingar stjörnufræðinganna sýna að efnið er ekki jafndreift um hvíta dverginn, heldur virðist það hafa safnast saman á lítinn blett við annan segulpól stjörnunnar. Þá sýndu mælingar ennfremur að bletturinn breyttist í takti við segulsvið hvíta dvergsins. Svo virðist því sem segulsviðið hafi veitt málmunum eins og eftir trekt í átt að pólnum og myndað örið.
Á Jörðinni verða norðurljós til í svipaðan hátt, þegar sólvindurinn ferðast eftir segulsviði Jarðar að pólsvæðunum. Eitthvað þessu líkt hefur aldrei áður sést á hvítum dvergum.
Greint var frá niðurstöðunum í tímaritinu Astrophysical Journal Lettes.
Frétt frá ESO
Málmaör á pól hvíts dvergs
Sævar Helgi Bragason 26. feb. 2024 Fréttir
Stjörnufræðingar hafa fundið merki um að hvítur dvergur hafi sundrað hnött og gleypt leifarnar
Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO í Chile hafa fundið merki um ör úr málmum við pólsvæði hvíts dvergs. Örið virðist hafa orðið til eftir að hvíti dvergurinn gleypti lítinn hnött.
Áður en stjarna eins og sólin okkar endar ævina þenst hún út og breytist í rauða risastjörnu. VIð það getur hún gleypt reikistjörnur og smástirni sem eru nærri henni. Þegar stjarnan svo loks deyr verður eftir hvítur dvergur – kólnandi kjarni stjörnunnar sálugu.
Stjörnufræðingar hafa nú í fyrsta sinn fundið ummerki þess að hvítur dvergir hafi sundrað hnetti og gleypt efnið úr honum sem hafi skilið eftir ör á yfirborði hvíta dvergsins.
Örið er blettur af málmum á yfirborði hvíta dvergsins WD 0816-310. Mælingarnar benda til þess að málmana megi rekja til hnattar sem var álíka stór eða stærri en Vesta, sem er um 500 km að þvermáli og næst stærsta smástirnið í sólkerfinu okkar.
Mælingar stjörnufræðinganna sýna að efnið er ekki jafndreift um hvíta dverginn, heldur virðist það hafa safnast saman á lítinn blett við annan segulpól stjörnunnar. Þá sýndu mælingar ennfremur að bletturinn breyttist í takti við segulsvið hvíta dvergsins. Svo virðist því sem segulsviðið hafi veitt málmunum eins og eftir trekt í átt að pólnum og myndað örið.
Á Jörðinni verða norðurljós til í svipaðan hátt, þegar sólvindurinn ferðast eftir segulsviði Jarðar að pólsvæðunum. Eitthvað þessu líkt hefur aldrei áður sést á hvítum dvergum.
Greint var frá niðurstöðunum í tímaritinu Astrophysical Journal Lettes.
Frétt frá ESO